Dezelfde rechtsvraag, maar een ander antwoord

Wanneer het OM een (rechts)persoon vervolgt wegens het doen van een valse aangifte staan er simpel gezegd twee vragen centraal: Is de aangifte fiscaal gezien onjuist? Meer een kwestie van belastingrecht. Is deze onjuistheid ook ‘opzettelijk’ aangegeven? Een vraag die meer thuishoort in het strafrecht en een leerstuk dat binnen het strafrecht nog steeds in beweging is. De belastingrechter is primair gespecialiseerd in fiscale vraagstukken. In ingewikkelde fiscale constructies is het vrij normaal dat belanghebbenden het niet eens zijn met de belastingdienst. Het laatste woord is dan aan de belastingkamer van de Hoge Raad en soms zelfs het Europese Hof. Indien iemand vervolgd wordt voor het indienen van een valse aangifte en hij betwist in dat kader de onjuistheid van de aangifte dan zou je verwachten dat de strafrechter of het Openbaar Ministerie (in het kader van de vervolgingsvraag) het oordeel daarover van de belastingrechter zal afwachten. Apart van de strafprocedure zal immers ook de aangifte gecorrigeerd zijn en daarover zal bij de (fiscale) bestuursrechter geprocedeerd worden. Bij de (fiscale) bestuursrechter zal ook de vraag spelen of, als de aangifte al onjuist is, op welk punt dan precies en de mate waarin. In de belastingprocedure komt het regelmatig voor dat de rechter, of in een eerder stadium al de inspecteur, de gecorrigeerde aangifte corrigeert omdat op basis van het FIOD-onderzoek deze correctie overdreven is. In de praktijk wachten OM/strafrechter en Belastingdienst/belastingrechter echter niet op elkaar. Dit hoeft ook niet. De strafrechter vormt zich een eigen oordeel over de juistheid of onjuistheid van de aangifte en veelal is de strafzaak eerder onherroepelijk beslist dan dat de fiscale rechter een oordeel heeft gegeven. Dat kan soms leiden tot vreemde (en voor cliënten onbegrijpelijke) situaties. Zo kan de strafrechter oordelen dat een aangifte onjuist is terwijl later de fiscale rechter oordeelt dat de aangifte niet onjuist is, veel minder onjuist is of op andere punten onjuist is dan waarvoor de veroordeling is uitgesproken. En de spiegelbeeldige situatie komt natuurlijk ook voor. De fiscale rechter is ook niet gebonden aan het eerder gegeven oordeel van de strafrechter. Dat toch tot een verschillend oordeel kan worden gekomen, kan onder andere doordat: 1) De strafrechter en de fiscale rechter van mening verschillen over de theoretisch juiste toepassing van het belastingrecht. Stel iemand heeft betrokkenheid bij een buitenlandse trust niet aangegeven. Fiscalisten kunnen dan smullen van de vragen of er wel iets te belasten is, bij wie dan, hoeveel dan, in welk jaar en in welke box. Sinds enige tijd wordt deze vraag beheerst door een nieuw artikel in de IB (2.14a) waarover nog geen enkele fiscale jurisprudentie is. En toch zal dan ook al de strafrechter er iets van moeten gaan vinden. 2) Belangrijker wellicht nog is dat de manier van bewijs leveren verschilt in het strafrecht en het belastingrecht. De fiscale rechter is vrijer dan de strafrechter bij de vraag wie de bewijslast krijgt, of hij een feit bewezen acht, en hij kan gewoon het bewijsmateriaal anders waarderen dan zijn strafrechtcollega. Zo kan de fiscale rechter de bewijslast soms omkeren en verzwaren ten nadele van de belanghebbende. Ten slotte kan het zijn dat in de fiscale procedure, nu deze later speelt dan de strafprocedure, nieuw belastend of ontlastend bewijsmateriaal op tafel komt. OM, FIOD en Belastingdienst hebben natuurlijk contact met elkaar. Het is buitengewoon belangrijk dat de strafrechtadvocaat en belastingadviseur/fiscale advocaat overleg houden met elkaar voor input en in strategievorming. mrs. Robbert-Jan Boswijk en Rien van Dieren